Professorene pressen liker. De er menn, middeladrende og bor i Oslo, skriv Morgenbladet denne veka. Av de 50 mest siterte, er det fire kvinner. Eg siterer direkte frå saka i Morgenbladet: "Guri Hjeltnes, professor i journalistikk ved BI, ligger på 54. plass på listen. Hun er ikke overrasket over Oslo- og mannsdominansen av professorer i media.
– Det er som før. Slik jeg forstår redaksjonene, er det vanskelig å få kvinner til å stille opp. Det er klart journalistene ender med å ringe menn, når de må kontakte ti kvinner for å få en til å si ja."
I mi karriere som journalist har eg intervjua svært mange forskarar. Det har eg oftast gode erfaringar med, og spesielt vil eg trekke fram forskarar som Carlo Aall ved Vestlandsforskning i Sogndal, samt Reidar Toresen ved Havforskningsinstituttet i Bergen som svært dyktige formidlarar. Begge to jobbar med tema er eg rimelig godt inne i og svært interessert i, havforskning og klima/samfunn. Alle forskarane eg har vore i kontakt med ved Vestlandsforskning og Havforskningsinstituttet har eg for øvrig erfaring med som faglig dyktige, svært samfunnengasjerte og begeistra formidlarar. Eg vil også trekke fram Fritjof Nansens institutt som forbilledlige formidlarar og forskarar å ringe til, pluss UiO-professor Edvard Befring.
Eg har også vore opptatt av å bruke forskarar som ikkje alle mediene brukar, og har trekt frampå mang ein forskar som vel knapt har vore på trykk før, nettopp fordi eg meiner det er for stor gjenbruk av enkelte, noko valgforskar Frank Aarebrot, som tronar på toppen av Morgenbladets liste over professorane som er mest sitert i norske medier, er eit godt eksempel på. Eg prøver å unngå dei mest brukte. Det er ofte svært mykje gull i professorar og forskarar som ligg utanfor allmenn pressevei.
I den andre enden av skalaen av Frank Aarebrot finn ein forskarar som knapt tørr sei hei til deg i telefonen, som umiddelbart inntar ein skeptisk tone, og frå første sekund avslører at dei ikkje stoler på deg for fem flate øre. Dei startar gjerne samtalen med å sei ting som "at dette er ikkje så veldig enkelt tema", og "dette treng du nokre dagar på å sette deg inn i", og "du må nok lese desse femten forskningsrapportane før du ringer meg opp att". Enkelte seier at "her må du nok gjere ein grundig jobb og ein del research", akkurat som om eg er heilt blåst i skallen. Sjølvsagt gjer eg research. Eg er ikkje ein av dei som ringer forskarar og spør spørsmål på dette nivået: "Kor mykje forureinar ein sånn derre bil?"
Det er irriterande å bli vist ein slik mistillit. Men det er ikkje kun forskarar som kan innta denne tonen. Eg har også erfart at informasjonssjefen i eit visst Barne- og likestillingsdepartement regelrett sa til meg at neste gong eg ringte til dette departementet, skulle ho ikkje hjelpe meg, Anne Viken. - Eg seier deg, Anne Viken, at du, Anne Viken, neste gong du ringer oss, skal du havne bakerst i køa av journalistar som ringer oss, Anne Viken. (Ho gjentok navnet mitt heile tida).
Årsaken til at ho vart så rykande forbanna og viste ei litt, vel, kan vi kalle det barnslig pressehandtering, var at eg spurte om ho kunne forklare meg kva som stod i ei pressemelding. Den var så full av skrivefeil at eg skjønte knapt kva som stod der. - Du må være klar over det, Anne Viken, at det er jeg som har skrevet denne pressemeldingen som du her kritiserer, sa dama. Da sa eg til ho at eg meinte at slik tiltale vel ikkje passer seg ein informasjonssjef. Da vart ho litt spakare. Men ja. Av og til oppfører voksne mennesker seg ganske rart i møte med journalistar. Blant anna ein professor som ringte meg ein gong og ga meg huden full. Kvifor han var så forbanna, fekk han aldri sagt. Eg ba han koke ned og ringe meg tilbake seinare. Han ringte aldri. Eller ein an pressesjef som sa til meg at departementet ga bæng i innvandrerbarn. Han trygla på sine kne om at eg ikkje måtte sitere han på det..
Eit anna tilfelle med informasjonssjefar, var då eg ringte til Kunnskapsdepartementet for å få ein kommentar til ei sak om opne skular. Informasjonspersonen eg kom i kontakt med, meinte dette var ei teit sak eg dreiv med. Han for sin del var sterkt for opne skular, og ville aldri i livet finne på å putte ungane sine i ein klasseromsinndelt skule. Etter å ha site å høyrt på dette ei stund, sa eg at eg vel fortsatt var interessert i å få ein kommentar frå statsråden. Eg var ikkje så interessert i denne pressekarens lange utgreingar om eigne ungars forhold til klasserom. Informasjonsfolk kan vere rare. Det høyrer med til historia at denne karen var svært hyggelig sjølv om han vel spora ganske kraftig av. Han var veldig behjelpelig med saka.
Uansett. Dette med departementet var ein digresjon. Tilbake til forskarar. Eg for min del tørr påstå eg er godt inne i naturvitenskap og klimaforskning. Og kan, når eg blir vist umiddelbar mistillit, bli ein smule irritert. Til gjengjeld forstår forskarane ganske raskt at eg ikkje er grønn. Heldigvis. Greit nok, enkelte av mine kollegare kan nok legge på bordet elendig kunnskap om forskning, men vi er ikkje like alle sammen. Gi meg ein sjanse.
Forskarar som viser seg å ha denne ekstrem mistruiske innstillinga til journalistar, er ofte stressa mennesker som må kommakorrigere sitatsjekken og kjem med arrogante bemerkningar dersom du i det heile tatt vågar deg frampå med spørsmål til dei. (Jobben min som journalist er å stille spørsmål). Desse ringer du aldri opp att. Eg gidd ikkje sitte i lange samtalar der hovudtema er korvidt dei i det heile tatt kan uttale seg eller ikkje. Det finnast nok av gode forskarar. Vi treng ikkje bruke dei som er vrange og som er ute av stand til å formulere seg forståelig. Det har vi ofte ikkje tid til heller. Ein forskar som var ekstremt usikker, ba meg ein gong ringe ho opp att om eit par timar. Ho måtte tenke seg om om ho i det heile tatt kunne uttale seg. Det viste seg at eg kunne meir om saka enn ho. Eg ringte sjølvsagt ikkje tilbake, men fant ein dyktig mannlig kollega. Det er synd at kvinner skal vere så redde for å uttale seg.
Det kan vere ganske så traumatisk for ein journalist å sitte å trekke i forskarar som knapt tørr sei navnet sitt når du ringer dei, og som må sjekk og dobbelsjekke med sjefen sjølv om korvidt dei kan uttale seg om sjølv sit på ein doktorgrad og eit professorat i temaet ein spør om. Slike forskarar ringer ein aldri igjen. Og desse forskarane er, omtrent utan unntak, kvinner. Dessverre. På mi toppliste over gode forskarar som også er dyktige formidlarar, tronar kun menn.
Det høyrer med til historia, trass alle desse eksempla som eg her trekk fram, at eg har jevnt over veldig god erfaring med forskarar og informasjonsfolk. Desse eksempla illustrerer ytterkantar og enkelttilfeller.
– Det er som før. Slik jeg forstår redaksjonene, er det vanskelig å få kvinner til å stille opp. Det er klart journalistene ender med å ringe menn, når de må kontakte ti kvinner for å få en til å si ja."
I mi karriere som journalist har eg intervjua svært mange forskarar. Det har eg oftast gode erfaringar med, og spesielt vil eg trekke fram forskarar som Carlo Aall ved Vestlandsforskning i Sogndal, samt Reidar Toresen ved Havforskningsinstituttet i Bergen som svært dyktige formidlarar. Begge to jobbar med tema er eg rimelig godt inne i og svært interessert i, havforskning og klima/samfunn. Alle forskarane eg har vore i kontakt med ved Vestlandsforskning og Havforskningsinstituttet har eg for øvrig erfaring med som faglig dyktige, svært samfunnengasjerte og begeistra formidlarar. Eg vil også trekke fram Fritjof Nansens institutt som forbilledlige formidlarar og forskarar å ringe til, pluss UiO-professor Edvard Befring.
Eg har også vore opptatt av å bruke forskarar som ikkje alle mediene brukar, og har trekt frampå mang ein forskar som vel knapt har vore på trykk før, nettopp fordi eg meiner det er for stor gjenbruk av enkelte, noko valgforskar Frank Aarebrot, som tronar på toppen av Morgenbladets liste over professorane som er mest sitert i norske medier, er eit godt eksempel på. Eg prøver å unngå dei mest brukte. Det er ofte svært mykje gull i professorar og forskarar som ligg utanfor allmenn pressevei.
I den andre enden av skalaen av Frank Aarebrot finn ein forskarar som knapt tørr sei hei til deg i telefonen, som umiddelbart inntar ein skeptisk tone, og frå første sekund avslører at dei ikkje stoler på deg for fem flate øre. Dei startar gjerne samtalen med å sei ting som "at dette er ikkje så veldig enkelt tema", og "dette treng du nokre dagar på å sette deg inn i", og "du må nok lese desse femten forskningsrapportane før du ringer meg opp att". Enkelte seier at "her må du nok gjere ein grundig jobb og ein del research", akkurat som om eg er heilt blåst i skallen. Sjølvsagt gjer eg research. Eg er ikkje ein av dei som ringer forskarar og spør spørsmål på dette nivået: "Kor mykje forureinar ein sånn derre bil?"
Det er irriterande å bli vist ein slik mistillit. Men det er ikkje kun forskarar som kan innta denne tonen. Eg har også erfart at informasjonssjefen i eit visst Barne- og likestillingsdepartement regelrett sa til meg at neste gong eg ringte til dette departementet, skulle ho ikkje hjelpe meg, Anne Viken. - Eg seier deg, Anne Viken, at du, Anne Viken, neste gong du ringer oss, skal du havne bakerst i køa av journalistar som ringer oss, Anne Viken. (Ho gjentok navnet mitt heile tida).
Årsaken til at ho vart så rykande forbanna og viste ei litt, vel, kan vi kalle det barnslig pressehandtering, var at eg spurte om ho kunne forklare meg kva som stod i ei pressemelding. Den var så full av skrivefeil at eg skjønte knapt kva som stod der. - Du må være klar over det, Anne Viken, at det er jeg som har skrevet denne pressemeldingen som du her kritiserer, sa dama. Da sa eg til ho at eg meinte at slik tiltale vel ikkje passer seg ein informasjonssjef. Da vart ho litt spakare. Men ja. Av og til oppfører voksne mennesker seg ganske rart i møte med journalistar. Blant anna ein professor som ringte meg ein gong og ga meg huden full. Kvifor han var så forbanna, fekk han aldri sagt. Eg ba han koke ned og ringe meg tilbake seinare. Han ringte aldri. Eller ein an pressesjef som sa til meg at departementet ga bæng i innvandrerbarn. Han trygla på sine kne om at eg ikkje måtte sitere han på det..
Eit anna tilfelle med informasjonssjefar, var då eg ringte til Kunnskapsdepartementet for å få ein kommentar til ei sak om opne skular. Informasjonspersonen eg kom i kontakt med, meinte dette var ei teit sak eg dreiv med. Han for sin del var sterkt for opne skular, og ville aldri i livet finne på å putte ungane sine i ein klasseromsinndelt skule. Etter å ha site å høyrt på dette ei stund, sa eg at eg vel fortsatt var interessert i å få ein kommentar frå statsråden. Eg var ikkje så interessert i denne pressekarens lange utgreingar om eigne ungars forhold til klasserom. Informasjonsfolk kan vere rare. Det høyrer med til historia at denne karen var svært hyggelig sjølv om han vel spora ganske kraftig av. Han var veldig behjelpelig med saka.
Uansett. Dette med departementet var ein digresjon. Tilbake til forskarar. Eg for min del tørr påstå eg er godt inne i naturvitenskap og klimaforskning. Og kan, når eg blir vist umiddelbar mistillit, bli ein smule irritert. Til gjengjeld forstår forskarane ganske raskt at eg ikkje er grønn. Heldigvis. Greit nok, enkelte av mine kollegare kan nok legge på bordet elendig kunnskap om forskning, men vi er ikkje like alle sammen. Gi meg ein sjanse.
Forskarar som viser seg å ha denne ekstrem mistruiske innstillinga til journalistar, er ofte stressa mennesker som må kommakorrigere sitatsjekken og kjem med arrogante bemerkningar dersom du i det heile tatt vågar deg frampå med spørsmål til dei. (Jobben min som journalist er å stille spørsmål). Desse ringer du aldri opp att. Eg gidd ikkje sitte i lange samtalar der hovudtema er korvidt dei i det heile tatt kan uttale seg eller ikkje. Det finnast nok av gode forskarar. Vi treng ikkje bruke dei som er vrange og som er ute av stand til å formulere seg forståelig. Det har vi ofte ikkje tid til heller. Ein forskar som var ekstremt usikker, ba meg ein gong ringe ho opp att om eit par timar. Ho måtte tenke seg om om ho i det heile tatt kunne uttale seg. Det viste seg at eg kunne meir om saka enn ho. Eg ringte sjølvsagt ikkje tilbake, men fant ein dyktig mannlig kollega. Det er synd at kvinner skal vere så redde for å uttale seg.
Det kan vere ganske så traumatisk for ein journalist å sitte å trekke i forskarar som knapt tørr sei navnet sitt når du ringer dei, og som må sjekk og dobbelsjekke med sjefen sjølv om korvidt dei kan uttale seg om sjølv sit på ein doktorgrad og eit professorat i temaet ein spør om. Slike forskarar ringer ein aldri igjen. Og desse forskarane er, omtrent utan unntak, kvinner. Dessverre. På mi toppliste over gode forskarar som også er dyktige formidlarar, tronar kun menn.
Det høyrer med til historia, trass alle desse eksempla som eg her trekk fram, at eg har jevnt over veldig god erfaring med forskarar og informasjonsfolk. Desse eksempla illustrerer ytterkantar og enkelttilfeller.