I ei intetsigande reiseskildring fyrer reporter Gunhild Dahlberg opp under konfliktlinja sentrum-periferi, noko lokalmediene sjølvsagt kastar seg over.
Søker du etter orda «Gunhild Dahlberg» og boka «Norge i dag» på Google, får du treff som «Harstad er ein kjedelig by», og «Sogningar og fjordingar er dei suraste i landet!» Jaha, tenker eg. Ei bok som får merksemd for å harselere over folk landet rundt, er kanskje verd å få med seg.
Men etter nokre titals sider tenkte eg dette: Det skjer jammen lite i distrikts-Norge når lokalmedie etter lokalmedie kan prestere å bruke så mykje spalteplass på ei bok som er så tvers gjennom kjedeleg. Språket er så flatt og tørt, beskrivingane så overflatiske og uinteressante, at eg etter kort tid la boka bort og sovna.
Sentrum- periferi
Denne reiseskildringa er ikkje meint å vere ei tung og viktig bok. Den er meint å vere lettbeint, vittig og subjektiv, men skal dette lukkast, må ein ha noko å melde, og humor forutset kunnskap. Boka fell gjennom på både kunnskap, humor og formidling, men ein ting får boka til. Den får fram konfliktlinja sentrum-periferi.
For det er ikkje boka i seg sjølv som har fått merksemd i lokalmediene. Det som har fått merksemd, er at settingen er bygd rundt ei sentrumsplassert NRK-dame med dårlig kondis har uttalt seg «subjektivt» og «vittig», eventuelt fordommsfullt og intetsigande om perifere stader ho har besøkt.
Uinteressant for sentrum
Og når eg søker på «Norge i dag» i mediearkivet Atekst, får eg kun to treff, og ikkje overraskande finn eg desse i distriktsmedier. Eit intervju i Nationen, og ei sak i Harstad Tidende om at Harstad er ein kjedeleg by. I tillegg har Firda laga store saker i papiravisa samt ein leiarkommentar. Firda lar den sjokoladepapirkledde boka sette dagsorden, ukritisk men underhaldande, og ein etter ein må sunnfjordkjendisar svare på omtalen frå Dahlberg om at folk i Sogn og Fjordane er så sure. Ikkje dårleg for ei bok som er på sitt mest morosame når den omtaler «fising på hus i Førde».
Og medan lokalmediene i distriktet synest det er spanande med ting som nører opp under oss versus dei, er ikkje dette like godt stoff for det meir «kresne sentrumsmediene». Og eg sit att med ein flau smak i munnen. Lokalmediene burde kreve meir av ei bok enn at den problematiserer kor godt tørrfisk fungerar som truseinnlegg, før ein lar den sette dagsorden, uansett kor tabloid det er med sentrum-periferi.
Unødvendig bok
Det er med andre ord andre mekanismer enn litterær kvalitet som har definert merksemda, for når sentrum «kødder» med periferien, kan nettmediene telle treff og nyte fulle kommentarfelt. Kommersielle hensyn styrer som så ofte ellers over kvalitet – ellers hadde vel boka heller aldri blitt gitt ut.
Eg ser for meg to moglege motiv for at boka kom på marknaden: Kagge Forlag må få trykt opp ei reisebok innan julegavesesongen. Då er det eit enkelt triks å vere byjente som syklar landet på langs og bekymringslaust gledar seg over mogelegheita til å skrive bok. Spørsmålet er om vi treng nok ei slik bok. Jada, eg veit at Dahlberg undervegs også laga radiosinnslag, men uansett: spar papiret. Vi treng ikkje boka.
Og dette er ein litt kjedeleg konklusjon, all den tid reiseskildringar er ein sjanger eg er glad i. Den siste boka eg las var «Turen med Charlie» av John Steinbeck. Greit nok, vi kan ikkje alle vere like geniale som Steinbeck, men det burde heller ikkje vere nok å kunne treffe tastar eller balansere på ein sykkel for å få gitt ut bok.
Anne Viken, fri journalist
(Denne kommentaren stod på trykk i Dag og Tid fredag 24.oktober 2008 men ligg diverre ikkje ute på nett anna enn her).