Gå til hovedinnhold

Fleip eller fakta??

Ein musikkjournalist som ikkje veit skilnaden på Bob Dylan og Madonna, på gitar og piano, er inkompetent. Ein journalist som legg for dagen eit liknande kunnskapsnivå i naturvitskap, er det ingen som legg merke til. Min påstand er at journalistars manglande kompetanse i naturvitskap gjer det vanskeleg å føre ein kompetansebasert debatt rundt klima, miljø og matproduksjon i det offentlege rom.

Ei rekke journalistar greier ikkje skilje fakta frå fiksjon, faktafeila florerer og i ei rekke saker er den naturvitskaplege delen av sakskomplekset droppa. Få redaktørar verkar vere i stand til å sjå faktafeila.

Denne artikkelen er publisert som Signert-artikkel i Klassekampen 18.juni 2011.

Kommentaren «Grisens hevn» om svineinfluensa av Marte Michelet i Dagbladet (25. juli 2009): Her skriv Michelet at det var blant genmodifiserte svin i Mexico at svineinfluensaviruset oppstod. Teorien om genmodifiserte svin er fin den, men her er eit problem: det eksisterer ikkje genmodifiserte grisar. Det er ein fiksjon. Vaktbikkjefunksjonen er her kraftig ute av drift. Skal ein kjempe mot internasjonalt industrilandbruk, trengst det kraftigare skyts enn fiksjonsprega kommentarjournalistikk. Kvar er kildekritikken? I ver varsam plakaten, punkt 3.2 kan ein lese: «Ver kritisk i valet av kjelder, og kontroller at opplysningar som vert gitt, er korrekte». Tilføy: «Gjeld også for naturvitskaplege tema».

«Det beste fra de beste» er overskrifta på omtalen av Aftenposten Innsikt på nett, men denne kvalitetsgarantien gjeld ikkje naturvitskap. I novemberutgåva 2010 serverte Innsikt artikkelen «Mikrobene slår tilbake» av frilanser Grete Gaulin. Fin den, om det ikkje var for at Gaulin lanserte «gram negative rods» som ein ny type bakteriar. Ein ting er at desse bakteriene heiter gram negative stavar på norsk, dette hadde vore lett å sjekke. Ein annan ting er at desse bakteriane slettes ikkje er nye, men har eksistert i uminnelege tider.

Denne kunnskapen er banal, men naturvitskapleg kompetanse blir systematisk utelatt og neglisjert i media.

Ein nyttar ikkje journalistar med naturvitskapleg kunnskap, men skribentar som manglar elementær og banal fagkompetanse, og openbart ikkje kan noko om det dei skriv om. Å påstå at gram negative stavar er nye bakteriar, er like presist som å påstå at Tom Egeland er forfattaren bak Sofies verden. Kva slags respekt viser ein for naturvitskapen når ein legg journalistikken på dette nivået?

Av same årsak, den openbare kompetansemangelen på feltet, sa eg for fleire år sidan opp Morgenbladet. Korleis kan Morgenbladet, som skal vere ei seriøs avis for smarte sjeler, neglisjere eit så stort og viktig fagfelt så totalt? Har ikkje naturvitarar krav på journalistikk som held eit minimumsnivå? Eller skal vi akseptere at naturvitskap er «nisjekunnskap», og at reportasjar som omtaler feltet så og sei er skrivne på babyspråk? Kvifor, i tilfelle, skal det vere slik?

I kronikken «Født sånn eller blitt sånn?», Dagbladet 19. april 2010, skriv Harald Eia og Ole Martin Ihle: «Hvorfor snakker folk i Norge norsk og folk i Vietnam vietnamesisk? Her ville «den fornuftige mellomposisjonen vere at nordmenn har gener som gjør det lettere for dem å lære norsk, og vietnamesere som gjør det lettere for dem å lære vietnamesisk», skriv dei to hjernevaskarane. (Den fornuftige mellomposisjonen mellom naturvitskap og humaniora). Problem: det er ingen mellomposisjon dei viser til, men ein biologisk deterministisk fløyposisjon. Forstår ikkje Ihle og Eia grunnleggande biologi?

Det siste utskottet på lista over neglisjering av naturvitskap er boka «Mat er makt» av Kaare M. Bilden. Boka har så og sei droppa alt som omhandlar økologi, medisin og praktiske utfordringar knytt til til dømes smittsame sjukdommar, sjølv om dette høyrer til blant verdas viktigaste praktiske handelshindringar og utfordringar knytt til klima, helse og handel. Er det for vanskeleg til at ein vil gå inn på det? Blir det ansett som irrelevant? Veit ein ikkje om denne kunnskapen? Det er nærliggande å mistenkje det siste.

Då må ein berre sjå seg sjølv parkert på sidelinja. Kunnskap i naturvitskap er makt. Ein må forstå ei rekke økologiske og biologiske kompleks for å få brikkene på plass i debatten rundt handel med mat. For å i det heile få auge på desse brikkene, må ein ha innsikt i feltet. Det er som med andre fagfelt.

Kompetansemangelen fører til at media taper makt og innflytelse. Dei flyttar seg frå informasjon til desinformasjon og lett underhaldning. Det er ambisjonslaust og ser ganske dumt ut på trykk. Eventuelt er media vårt fremste bevis på folks sviktande kunnskapar i naturvitskap og matematikk.

Les også om Medieblöffarar og kildekritikk i Expressen. Link

Populære innlegg fra denne bloggen

Når den døde bestemora di spring etter deg på alle fire

Igår las eg den første barneboka eg har lese på lenge. Den handla om eit spøkelse, trudde eg, men det viste seg at det var eit romvesen. Det handla rett og slett om eit romvesen som sat fast i eit romskip nedi jorda under ei gran ute i skogen etter å ha krasja i ein skogbrann. Det vart heile tida hinta til at dette skumle sat fast, så eg tenkte det var ein vampyr som sat fast i ei kiste (Den vesle vampyren), eller eit lik eller noko som var levande begravd (murt inn i veggen). Så eg sat da å vente på ein vampyr, ein varulv eller eit realt spøkelse. Potensielt ein kjekk Twilight-type. Men no kjem det verste av alt (Eksorsisten). Vesenet tar knekken på bestemora medan jenta ser på. Bestemora slenger seg hit og dit i senga og blod renner og hovud sprekk. Og så kryp vesenet inn i den døde bestemora til hovedpersonen og får denne døde bestemorskroppen til å drive å springe etter hovedpersonen. Det er det verste eg har lese på lenge. Beinpiper og innmat og blod og springande døde bestemødre

Spelet om ØKO-maten, The øko-GAME: Marked - forbruker

Om spriket mellom PR og røyndom. (Med andre ord-artikkel publisert i Klassekampen 26.februar 2010) Bønder er og blir ei spesiell gruppe. Før var det høgstatus å vere storbønder. No er du er ein systematisk dyremishandlar, industriforbrukar av stakkars kyr og ellers ein trussel mot vår alles eksistens. Du tømmer dritt ut i atmosfæren, og driver oss alle lukt i undergangen. Før var det lågstatus å vere småbonde. Du hadde mindre makt, mindre pengar, sat gjerne på leigd jord og måtte sende alle sønene dine til USA om dei ville overleve. Du hadde så lite gras over vinteren at kyrne dine knapt klarte stå på beina når du slapp dei ut om våren, og du budde i eit lite hus fullt av ungar du streng tatt ikkje burde hatt meir enn halvparten av. No er det høgstatus å vere småbonde. Du er småskala og naturvennlig, lever gjerne på ein stad der ingen skulle tru at nokon kunne bu, og småskala kyr er innhylla i eit mytologisk teppe av grønt gras under spreke klauver. Dei har forgyl

Å halde foredrag for gubbar

Av og til må eg sei eg er ganske så lei av å halde foredrag. Du står framfor eit publikum, og skal snakke om at unge folk skal til bygda, og så sitter der hundretals, eller titals, menn og kvinner i alder femti seksti pluss og stirrer tomt på deg med armane i kors. Er det inspirerande? Nei. Det er svært lite inspirerande og svært kjedelig. Eg lurer av og til litt på kvifor ein har så mange konferanser. Folk møtes, stirrer på den som snakkar, skal liksom bli inspirert, og så skal ein gå heim og vere opplyst og glad og ha med seg nye og betre idear enn dei ein kom dit med. Gud, det er så kjedeleg å snakke til slike publikum. Du veit at mange av dei ikkje ein gong høyrer etter. Dei sit der, og er der, mest av alt for å få kake, ta seg ein fest, slenge drit, pule ei eller anna dame dei ikkje har pult før, og så dra heim til kjerringa. Det er vel eigentleg, summa summarum, det inntrykket eg har fått av kvifor ein arrangerer konferanser for distriktsutvikling. Eit hederlig unntak er Dyrøys