”Men så en dag fikk jeg barn. Morsinstinktet bråvåknet og jeg valgte rett og slett, og frekt nok, å hoppe av karusellen og heller være hjemme med familie og barn en periode av mitt liv.” Dette skriv Lill May Vestly i innlegget ”Kjäre feminister! Jeg er husmor på Sörlandet... ” på bloggen ”Skapt til mann og kvinne”. Innlegget stod på trykk i Fedrelandsvennen for eit år sidan og skapte mykje reaksjonar.
Vestly skriv at ”det har vært en lang prosess å stå i mot den massive politisk korrekte tankegangen, holdningene og verdiene hvor man blir målt etter materialisme og titler, og føle et forklaringsbehov fordi man ønsker å være en tilstedeværende mamma for sine barn.” Teksten flyt over av mindreverdskompleksa ho ber på iforhold til det ho meiner er andre menneskers syn på hennar valg. Retorikken er i stor grad bygd på jantelovas punkt 3: ”Du skal ikkje tru at du er klokare enn oss”, samt punkt fire, fem, seks, åtte og ti. Vestly meiner at likestilling er ein parantes i menneskets historie, og at det er kvinna som skal vere heime med barna til dei er to år. Ho er ein moralist, og moralistar finst det nok av i likestillingsdebatten.
Fordi ho oppfattar andre som intolerante, reagerer ho sjölv med intoleranse. Hennar sjölvrealisering blir markert via avstand til dei som vel annleis. Ho går i den same fella som ho sjölv fordömmer, og meiner likestilling er ein parantes i menneskets historie.
”Bitterfittan” av Maria Sveland er eit eksempel på ei bok som utan å moralisere problematiserer mesterleg utfordringar rundt familie, barn og likestilling. Boka handlar om Sara på 30 år som föler konstant skuldkjensle overfor barnet når ho reiser bort, om ho prioriterer jobb, og fordi ho föler skuldkjensle og har så dårlig samvit, er barnet sint på henne når ho kjem att. Barnet föler at det har rett til å vere sint når Sara openbart har dårlig samvit. Tolkninga tilhöyrer Saras mann. Sara står i spenn mellom familie og jobb. Det er eit kjent dilemma, men der Vestly meiner at kvinner må velge å vere heime, vel Sara ein likestilt mann.
”Ibland kan det som hindrar kvinnor från att uppnå lycka vara två gulliga barn och en trevlig man”. Sitatet er henta frå Bang 1/ 2011 der Sveland beskriv lykka som oppstår når ein innser at ein vågar og kan endre sitt eige liv, her via ei skilsmisse. Igjen forklarar ho utfrå eige valg og eigne kjensler, ikkje via angrep på andres valg. Svealand illustrerer ypperleg, via god litteratur, dilemma som moderne kvinner med jobb og familie står overfor.
Men ho er også kontroversiell. Forfattaren meiner ho blir ei betre mamma av å ha barna annankvar veke. Då har ho tid for seg sjölv, og er frisk og opplagt når ungane er hos henne. I höst kjem ho, ilag med Katarina Wennstam, med boka ”Happy happy – en bok om skilsmässa”. Ho fortel om lykka ved å skilles, lykka ved å ha mange ulike elskarar og over å ha tid til seg sjölv. Sveland beskriv det som å flytte ut av den skuggefulle underetasjen, opp til toppetasjen og til sola, annakvar veke med ungane, ingen mann.
Ho kjem heilt sikkert til å möte moralistar, eller kvinner som ber på mindreverdskompleks for valga dei har tatt om å vere heimeverande. Kanskje blir dei også sinte fordi dei har valgt å bli i eit ekteskap for barna si skuld, kanskje fordi dei meiner at skilsmisse ikkje er noko som gjer folk lukkelege, dei vil kanskje påstå at Svealand er kald. Kanskje er dei ekte bitterfitter som angrar sine valg og ser Sveland som ein trussel mot si livslögn som kvinner: du har ansvar for hus og heim, ellers skal du plagast av dårleg samvit og skuldkjensle.
”Produktion av intellektuella och kulturella ting kan vara viktigare än reporduktion, både för individen och samhället. Det vore önskvärt om bara de som verkligen vill leva med barn söker sig till det, och att andra får ägna livet åt att producera det de finner värt att producera”. Sitat Lena Andersson, forfattar.
Kvinner som vel bort reproduksjon med ei slik radikal forklaring, vil også föler på stigmatisering.
Sveland er ikkje så radikal, ho har ikkje valgt bort reproduksjonen, men ho vil ikkje ofre seg for familien. Og kvifor skal ho? Det er berre så 1960 å ikkje velge sjölv. Moderne kvinner vel sjölv, utan å spörre naboen kva naboen måtte meine. Slik burde det ha vore, slik er det ikkje alltid. Kvinner har for mange kvaler.