Tirsdag
26.februar såg eg prøveforestillinga på My Fair Lady goes Sogn og Fjordane ved SoF
teater i Førde. Framfor
ein ganske full sal, køyrde teateret eit heidundrande show frå start
til slutt.
Det starta ganske irriterande med at sjølvrettferdige bygdefolk lot seg provosere av Lise frå Frogner som kom til Framdalen etter at far hennar hadde gått konkurs. I Framdalen møtte ho dei klassiske haldingane som ein møter når ein kjem til enkelte grender som innflyttar. Her i bygda har vi det vi brukar å ha, og spør du etter noko anna, så er du galen. Spør du etter ein avansert vin? Nei du, her har vi kvitvin på kartong! Sånn omtrent. Her gjer vi slik, og om du meiner noko anna, så har du å tilpasse deg. Det var svært treffande.
Lise
på si side meinte Framdalen var ein regnfylt stad med lite å sjå på,
samt tusenvis av mil til folk. Hard overgang frå vestkanten, der altså. Samt mange fordommar mot bygda og mykje sminke, lag på lag, og rikeleg
med lebestift. Folka i Framdalen var derimot lite sminka. Dei var
trauste, litt naive bygdetampar med krøll i panneluggen som neppe har vore lenger enn til
Sogndal og knapt kunne ha brukt ein lypsyl utan bruksanvisning. Ein var
trekkspelmann, ein bonde og dei trauste bygdedamene galne etter far til
Lise som sjølvsagt vart hakka på for å prate ein miks av Frogner og
dialekt. Ein knotar der altså.
Det var det rikeleg av stereotypiar og oppsamla karaktertrekk i persongalleriet, og gode parodiar og bruk av stereotype skikkelsar er ikkje å forakte når det treff så godt som her.
Det var Lise som etterkvart framstod som den mest sympatiske karakteren, og definitivt den minst flate. Resten av karakterane, utanom kanskje språknerden Henrik Heggen, var i stor grad eindimensjonalt framstilt utan særleg med eigenskapar og spekter å spele på, medan Lise viste både utvikling, skiftande sinnsstemningar og fleire sider. Den klassiske innflyttaren som skal bli som bygda krever, ellers får ein passet sitt påskrive med nynorsk i store bokstavar. Ho vert påverka av det lokale miljøet, medan dei andre forblir omtrent som dei er. Når ho har endra haldningane sine til bygda, og til og med dialekten, blir ho akseptert som ein del av Framdalssamfunnet.
To karar i bygda, heimfødingen og språknerden Henrik Heggen, samt den sympatiske Sydvest Lommeheim, set seg alt første dag føre at Lise må lære seg framdalsdialekten på ein månad. Om ein månad kjem Liv Signe på besøk, og Lise må under besøket vere i stand til å snakke perfekt. Alle var sjølvsagt starstruck ein månad før ministeren kom, som seg hør og bør på bygda, og når ho først kom, sa ho høgt og tydeleg “Dette har du ikkje greie på”, og “eg har jobba dag og natt”, og ja, de kjenner resten. Navarsete spurde dessutan Lise om kanskje ho kunne bli ein framtidig Sp-leiar. Ho spurde ingen av dei trauste bygdetypane. Godt valg der altså. Den som kjenner både bygd og by står sterkare, sjølv i Sp.
Men før Navarsetes besøk, kjørte det i gang ein heidundrande parodi på stereotypen av ein dedikert lingvist som pirka og hakka på alle dialektfeil han kunne finne hos Lise. Fullstendig utan å vere i nærleiken av realitetsorientering rundt språkbruk, og utelatande teoretisk og akademisk motivert. Stykket blir av SoFt omtalt som musikalsk komedie, men det kan også lett omtalast som satire.
Han snakte i framandord og vendingar om vokalar og tungebruk, og det var nett som å høyre dei mest krakilske målfolka, eller språkpietistane og lokale heltane, snakke. Du skal ikkje skrive bokmål i Sogn og Fjordane! (Eg tolka det som at Framdalen ligg i Sogn og Fjordane). Du har å tilpasse deg det lokale. Her er det ikkje rom for bokmål, IKKJE EIN GONG I EIT KOMMUNESTYREREFERAT! Og skriv du nynorsk og er så kjip å skrive litt bokmål, så får du juling, for vi eig deg, til dommedag og vel så det. Denne haldninga vart iallefall grundig parodiert. Godt gjenkjennelig for underteikna som har vorte piska gjennom eit par språkdebattar av moralistiske nynorskingar som er meir opptekne av moral enn av språket, gitt retorikken. Derimot hadde denne språkpiskaren ikkje resten av bygdefolket i Framdalen med seg. Han var i ein språkklasse for seg.
Bunadane dei brukte i framsyninga var ein slags miks av luer med horn på, rosa glitterstash og fargerike skjørt i god sirkusstil. Dei sat på frå og med scena der Navarsete besøkte dalen, og kostymeskiftet og besøket, representerte også eit vendepunkt i handlinga. Frå at Lise var del av eit slags språkopplæringseksperiment (sjå biletet til venstre), til at Lise var ein del av lokalsamfunnet, både akseptert av bygdefolket og sjølv ønskte å vere der (sjå biletet under). Alle vart dei litt meir fargerike etter at den perfekt framdalssnakkande frognerfrøkena Lise vart ein del av gjengen.
Einaste
store bristen var overlevering av sjekken med pengar mot slutten. Det
vart rart å gi den store sjekken til Mållaget, det kom ganske uventa då ikkje Mållaget, men Språkrådet, var med i handlinga. Det var altså ikkje bygd opp til handlingsmessig, og det ødela også
inntrykket av gjennomarbeidd satire, eller humor. Kva som helst hadde i
grunn vore meir artig og lattervekkande. God sak, greit nok, men stykket
tok, då sjekken vart overlevert, ei brå vending frå humor til platt.
Det var eit lite kledeleg innslag i eit til då svært godt gjennomført storyboard, og i tillegg til at det var eit openbart sjangerbrot. Stykket hadde stått seg
betre om sjekken vart gitt for eksempel til oppussing til far til Lise
sitt hus eller kva som helst. Å gi det til Mållaget ga, sidan overleveringa på ingen måte var bygd opp til, ein underleg
bismak av direkte nynorskreklame, litt som eit reklameavbrot i eit tv-innslag. Oppsetninga er då også ein del av
språkåret 2013, men sjekken var eit sjangermessig mageplask. Der
gjekk det i overtydelegheitsfella.
Songen på slutten handla om at “vi skal vere som vi er”, og var også i overkant overtydeleg. Toleranse for kvarandre, og kvarandre sine eigenskapar, etter først å ha vore gjennom ein tørketrommel av kulturkrasj der den eine har tilpassa seg lokalmiljøet. Lise var jo på slutten fullstendig transformert, i starten motvilleg men etterkvart i tråd med eigen vilje. Det kan også diskuterast kor tolerante framdalingane eigentleg var. Hadde Lise forblitt som ho var, hadde ho nok fått store problem med å leve i Framdalen.
Vel og bra, men denne songen vart litt barne-tv aktig med preg av pedagogikk retta mot publikum: Happy ending, med eit snev av “du tok feil av bygda, vi er ikkje så trauste som du trur”-moral. Det hadde vi nemleg alt skjønt, og då er det ikkje nødvendig å banke det inn i ein heil song som ikkje består av anna enn klisjear. Klisjear er ikkje alltid god satire, eller komedie.
Totalt sett er dette eit stykke vel verdt å få med seg, til trass for enkelte bristar mot slutten. Det er verkeleg artig teater. Folk frå distriktet kjenner sine eigne sider, og maktar parodiere seg sjølv med stil. Eg kosa meg skikkeleg.
Sjekk omtalen av stykket hos SoFt
Alle foto i posten er pressefoto frå SoFt, gjengitt med løyve.
Tweet
Det starta ganske irriterande med at sjølvrettferdige bygdefolk lot seg provosere av Lise frå Frogner som kom til Framdalen etter at far hennar hadde gått konkurs. I Framdalen møtte ho dei klassiske haldingane som ein møter når ein kjem til enkelte grender som innflyttar. Her i bygda har vi det vi brukar å ha, og spør du etter noko anna, så er du galen. Spør du etter ein avansert vin? Nei du, her har vi kvitvin på kartong! Sånn omtrent. Her gjer vi slik, og om du meiner noko anna, så har du å tilpasse deg. Det var svært treffande.
 |
| Faren og Lise ved Lises ankomst. Foto Olav Reiakvam |
 |
| Far til Lise mellom bonden og Lommeheim på kroa. Foto: Olav Reiakvam |
Det var det rikeleg av stereotypiar og oppsamla karaktertrekk i persongalleriet, og gode parodiar og bruk av stereotype skikkelsar er ikkje å forakte når det treff så godt som her.
Det var Lise som etterkvart framstod som den mest sympatiske karakteren, og definitivt den minst flate. Resten av karakterane, utanom kanskje språknerden Henrik Heggen, var i stor grad eindimensjonalt framstilt utan særleg med eigenskapar og spekter å spele på, medan Lise viste både utvikling, skiftande sinnsstemningar og fleire sider. Den klassiske innflyttaren som skal bli som bygda krever, ellers får ein passet sitt påskrive med nynorsk i store bokstavar. Ho vert påverka av det lokale miljøet, medan dei andre forblir omtrent som dei er. Når ho har endra haldningane sine til bygda, og til og med dialekten, blir ho akseptert som ein del av Framdalssamfunnet.
To karar i bygda, heimfødingen og språknerden Henrik Heggen, samt den sympatiske Sydvest Lommeheim, set seg alt første dag føre at Lise må lære seg framdalsdialekten på ein månad. Om ein månad kjem Liv Signe på besøk, og Lise må under besøket vere i stand til å snakke perfekt. Alle var sjølvsagt starstruck ein månad før ministeren kom, som seg hør og bør på bygda, og når ho først kom, sa ho høgt og tydeleg “Dette har du ikkje greie på”, og “eg har jobba dag og natt”, og ja, de kjenner resten. Navarsete spurde dessutan Lise om kanskje ho kunne bli ein framtidig Sp-leiar. Ho spurde ingen av dei trauste bygdetypane. Godt valg der altså. Den som kjenner både bygd og by står sterkare, sjølv i Sp.
 | |
| Lommeheim og Heggen planlegg korleis Lise skal lære seg Framdalsdialekt. |
Men før Navarsetes besøk, kjørte det i gang ein heidundrande parodi på stereotypen av ein dedikert lingvist som pirka og hakka på alle dialektfeil han kunne finne hos Lise. Fullstendig utan å vere i nærleiken av realitetsorientering rundt språkbruk, og utelatande teoretisk og akademisk motivert. Stykket blir av SoFt omtalt som musikalsk komedie, men det kan også lett omtalast som satire.
Han snakte i framandord og vendingar om vokalar og tungebruk, og det var nett som å høyre dei mest krakilske målfolka, eller språkpietistane og lokale heltane, snakke. Du skal ikkje skrive bokmål i Sogn og Fjordane! (Eg tolka det som at Framdalen ligg i Sogn og Fjordane). Du har å tilpasse deg det lokale. Her er det ikkje rom for bokmål, IKKJE EIN GONG I EIT KOMMUNESTYREREFERAT! Og skriv du nynorsk og er så kjip å skrive litt bokmål, så får du juling, for vi eig deg, til dommedag og vel så det. Denne haldninga vart iallefall grundig parodiert. Godt gjenkjennelig for underteikna som har vorte piska gjennom eit par språkdebattar av moralistiske nynorskingar som er meir opptekne av moral enn av språket, gitt retorikken. Derimot hadde denne språkpiskaren ikkje resten av bygdefolket i Framdalen med seg. Han var i ein språkklasse for seg.
 |
| Heggen og Lise. Alle foto Olav Reiakvam. |
Bunadane dei brukte i framsyninga var ein slags miks av luer med horn på, rosa glitterstash og fargerike skjørt i god sirkusstil. Dei sat på frå og med scena der Navarsete besøkte dalen, og kostymeskiftet og besøket, representerte også eit vendepunkt i handlinga. Frå at Lise var del av eit slags språkopplæringseksperiment (sjå biletet til venstre), til at Lise var ein del av lokalsamfunnet, både akseptert av bygdefolket og sjølv ønskte å vere der (sjå biletet under). Alle vart dei litt meir fargerike etter at den perfekt framdalssnakkande frognerfrøkena Lise vart ein del av gjengen.
 |
| Lise i Framdalsbunad. Foto Olav Reiakvam |
Songen på slutten handla om at “vi skal vere som vi er”, og var også i overkant overtydeleg. Toleranse for kvarandre, og kvarandre sine eigenskapar, etter først å ha vore gjennom ein tørketrommel av kulturkrasj der den eine har tilpassa seg lokalmiljøet. Lise var jo på slutten fullstendig transformert, i starten motvilleg men etterkvart i tråd med eigen vilje. Det kan også diskuterast kor tolerante framdalingane eigentleg var. Hadde Lise forblitt som ho var, hadde ho nok fått store problem med å leve i Framdalen.
Vel og bra, men denne songen vart litt barne-tv aktig med preg av pedagogikk retta mot publikum: Happy ending, med eit snev av “du tok feil av bygda, vi er ikkje så trauste som du trur”-moral. Det hadde vi nemleg alt skjønt, og då er det ikkje nødvendig å banke det inn i ein heil song som ikkje består av anna enn klisjear. Klisjear er ikkje alltid god satire, eller komedie.
Totalt sett er dette eit stykke vel verdt å få med seg, til trass for enkelte bristar mot slutten. Det er verkeleg artig teater. Folk frå distriktet kjenner sine eigne sider, og maktar parodiere seg sjølv med stil. Eg kosa meg skikkeleg.
Sjekk omtalen av stykket hos SoFtAlle foto i posten er pressefoto frå SoFt, gjengitt med løyve.
Tweet
Glad i bygda? Då liker du heilt sikkert mi bok frå ekte bygdemiljø!
