Då eg var rundt ti år,
bestemte eg meg for å bli forfattar. Min eigentlege plan var så å skrive poesi,
så i 2010 gav eg ut boksingelen XXX, og brukte deretter mange sommartimar på ei
svensk kyrkjetrapp der eg skreiv lange prosadikt om avstand som eg er sjeleglad
aldri blei gitt ut.
Eg begynte å skrive på
mi første barnebok, eg trur det var i 2009 etter å ha lese ei bok der
Pitbull-Terje barberte ein puddel. Det var mange år sidan eg sist las ei
barnebok, sikkert nær tjue, og eg vart oppriktig fasciner. Det som fascinerte
var den likefram fortellarmåten der mykje er sagt og endå meir usagt, så enkelt
men så elegant, og korleis dette skapar eit stort rom for assosiasjonar, også
for meg som vaksen. Dermed kan eg kanskje takke Pitbull-Terje for at eg i desse
dagar slepp mi andre barnebok, Elise og
mysteriet på hesteklinikken. Trur eg.
Ideen til serien om Elise fekk eg fordi eg er utdanna
dyrlege og ville lage ein spenningsserie frå dyrlegepraksis. Eg begynte
umiddelbart å skrive ei rekke utkast, det eine verre enn det andre. Så skjønte
eg at eg måtte lese masse barnebøker for å skrive barnebok, sette eg til å lese
og vart stadig meir fascinert over kor mange gode barnebøker som finst. Bøker
for vaksne stikk av med mesteparten av litterær fokus, men blant barnebøkene
finst der store skattar. Det er ei gullgruve, om enn ikkje økonomisk.
Prosessen
All den tid eg tenkte
seriøst på å bli forfattar, forhøyrde eg meg blant mine dåverande
journalistkollegaer om gode barnebokredaktørar. Hausten 2010 sende ei
Facebook-melding til den utkåra redaktøren, avtalte ein kaffi og ho likte
ideen. Etter dette heldt eg fram med å levere utkast til Samlaget, nokre mindre
håplause enn andre, men sleit med å bygge plott og finne ein raud tråd. Det
første utkastet handla simpelten om ein flokk kyr som sprang ned ein bakke,
samt ein hardt skada hest i ei grøft, og eg hadde brukt rikeleg med sider på
skildringa. Eg skjønar den dag i dag ikkje at Elise og mysteriet med dei døde hestane i det heile kom til
trykken, eg var trass alt innretta på å skrive beatpoesi, men Samlaget må ha
sett eit eller anna brukbart inni tekstkaoset. Til slutt vart eg lut lei og la
manuset vekk i eit halvt år. I januar 2012 tok eg opp tråden, og gav meg sjølv
to veker. I to veker sat eg i ein sofa med beina på bordet og skreiv. Det var
to helvetesveker og mitt nag mot denne boka kjem det nok til å ta nokre år å
riste av seg. I periodar etter at boka var trykt måtte eg simpelten ha den
utanfor synsvidde. Første gong eg såg den i trykt versjon i august 2012 følte
eg ingenting. Tomt. Skulle det ikkje vere gøy å gi ut si første bok i harde
permar? Men eg er ikkje unormal. Mange beskriv den same følelsen når dei oppnår
det dei har streva etter. Er dette alt?
Ny strategi
Eg kikka på boka og
tenkte at dette måtte eg tenke over. Kvifor skrive bøker når eg kan skrive
debattartiklar? Av og til er ein så sta at det går over til tortur, men eg
hadde lært ein ting: når du skal skrive ein roman med plott, må du ha ein
strategi. Det hadde eg ikkje skikkeleg klart føre meg for bok ein. Historia
kjem ikkje berre ramlande ned frå himmelen etterkvart som du skriv, slik ein
finsk forfattar ein gong proklamerte frå scena på Litteratur på Blå. Kanskje
gjorde det det for han, kven veit, og det gjer det for meg på korte storyer,
men ikkje på eit heilt plott, tenkte eg.
Då eg starta på bok to
tok eg i bruk ein ny strategi. Eg skissa den opp, kapittel for kapittel med
komplette karakteroversikter, kart over terrenget og konfliktlinjene mellom
karakterane innteikna i sirkeldiagram. Eg plotta dei også i diagram i forhold
til karakterane i forje bok, og sette alt inn i eit system. Så sette eg meg ned
og skreiv. Boka vart antatt. Det føltes nesten litt for lett. Skulle det ikkje
vere traumatisk å vere forfattar no lenger? Flott! Alle myter om den
traumatiske andreboka var slått i bakken, iallfall i arbeidsprosessen.
Læringskurven
Bok to var min test på
at eg hadde lært av bok ein. Det var den personlege
parademarsjen for meg. No skulle eg vise meg sjølv. Bok ein var min
skriveskule, bok to beviset for meg sjølv på at eg hadde lært mykje av
prosessen med bok ein. Då bok to kom i posten var eg frå meg av begeistring.
Tok den med meg på fjelltur, arrangerte fotosession for boka på toppen av eit
fjell og hadde coveret som skjermbilete på telefonen. Elise og mysteriet på hesteklinikken er historia om den forferdeleg mykje enklare andreboka. Mindre
smerte, større glede var altså logikken her. Det blir sagt at den er omvendt,
men slik var det altså ikkje denne gongen.
Då eg sette meg ned med
ideen til bok tre om Elise i mai
hadde eg eit ark med pennenotatar som skisserte handlinga sånn omtrent med eit
par skurkar, location og andre sentrale knaggar. Den detaljerte
kapitteloversikta som fanst på teiknebrettet for bok to, finst ikkje for bok
tre. Ei heller kartet. Handlinga har eg i hovudet. No har eg også lese meg opp
på krimplott og forsøkt å knekke plotta ned i bitar. Å studere andre sine manus
er veldig interessant.
Lesinga
Å lese masse er viktig
for å skrive. Eg vel heilt andre bøker som inspirasjon for bok tre enn eg
valgte for bok ein og to. For bok ein repeterte eg bøker med heftige natur- og
dyreskildringar, blant anna Bakom synger
skogene og Gösta Berlings saga.
For bok to las eg dei svenske spenningsbøkene for ungdom, Sirkelen og Eld, samt
sjølvsagt haugevis av andre bøker. No les eg med fokus på krim fordi det er
skruing av plott eg er mest oppteken av. Eg prøver nye og betre fortellargrep,
og ønsker å utvikle fortellarstemma som presenterer karakterane, plott og
relasjonar mellom karakterane. Bøkene vert difor ulike ettersom eg som
forfattar utviklar meg. Elise er
brei, ikkje smal, og eg les alt frå Tomas Espedal til Sara Löwestam så lenge
det er bøker som kan tilføre meg noko som forfattar og lesar. I Klassekampens
bokmagasin hadde dei før ei spalte der dei spurde folk kva bøker dei skamma seg
over å ikkje ha lese, men eg kjem ikkje på ei einaste ei. Eg les det eg liker.
Promotering og brandbygging
Når ein legg mykje
arbeid i bøker, ønsker ein at folk skal lese, og skal folk lese mine bøker, må
dei promoterast. Logikken er i grunn ganske enkel: skal folk lese ei bok, må
dei kjenne til at den eksisterer, og ei bok kan presenterast frå mange vinklar.
Nokre tenner på at Elise og mysteriet med
dei døde hestane er inspirert av Bakom
synger skogene, andre på at den handlar om hestar, andre igjen på at det er
spenningsplott. Andre les den fordi det er eg som har skriv den. Og kvifor
ikkje. Det er i grunn lite som kan forringe kvaliteten på ei trykt bok. Eg sel
blant anna mine bøker via Spar-butikkar, sjølvsagt i tillegg til bokhandlar.
Folk treng mat, og dei går på matbutikkar. Kva er då betre enn å ha bøkene
linja opp i sjokkselgarar framfor kassa? Fotografi av Elise-bøker oppstilt
saman med Conan, melk og ein blid butikksjef som sjølvsagt vert tagga, skapar
dessutan klikk på Facebook. Klikk gir promo og promo gir lesarar. 
Eg er oppteken av kva
marknadsgrep som fungerer og interessert i å lage ein story rundt bøkene mine.
Nokre ting fungerer ikkje. Då dropper ein dei for framtida. Andre ting fungerer
godt. Det gjeld det same for marknadsføring som for skriving: ein må nytte
fantasien og lære av sine feil. I juni spelte vi inn deler av Elise-bøkene som
film med ekte dyrlegescener, kvite hestar og mørke kjellarar. Vi rigga til,
lånte dyrlegekoffertar og fylte medisinflasker med raud saft og henta inn
rollefigurar og hestar frå lokalmiljøet, og booka eit ekte kuslepp. Eg
inviterte pressa til filmsettet så dei kunne lage reportasjar. Det er trass alt
verdas einaste hestebokserie på nynorsk, og vi fekk ei rekke oppslag i både
nasjonalt, blant anna på NRKs Norge i dag, halve helgabilaget til Nationen,
dobbelside i Klassekampen, samt Vestlandsrevyen og fleire lokalaviser pluss
nett. Det var over
all forventning, og veldig gøy. Jo Nesbø – this is a challenge! Det
er plass til fleire forfattarar sommarstid. Ein må jo berre prøve seg fram. Det
verste som skjer erjo at ein lærer at eit grep ikkje fungerer. Då gjentek ein
det berre ikkje.
Ein må spele på andre
trådar når ein skal gjere boka si kjend, trur eg. Ikkje berre tradisjonelle
kanalar. Iallfall så lenge ein ikkje er ein litterær superkjendis som mediene
automatisk vil løfte fram. Eg er framleis i lærefasen og antek eg blir der
nokre år. Det er å utvikle seg som forfattar som er ein stor del av
motivasjonen for å skrive. Men læra om korleis ein når lesarane, er også ei
læringskurve som er interessant å delta i. Å skrive ei bok og det å nå lesar
heng saman, for meg. Ein skapar eit univers som ein ønsker at andre skal delta
i, både i og rundt boka.
Elise og mysteriet på
hesteklinikken, Samlaget (2013)
Elise og mystieriet med
dei døde hestane, Samlaget (2012)
XXX, Flamme forlag
(2010)